Studia polarne na Śląsku

Powołane zostało w 2013 roku w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Tworzą go jednostki z trzech miast: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu, Instytut Geofizyki PAN w Warszawie i Instytut Oceanologii PAN w Sopocie.

Podstawą do sformalizowania trwającej od dwóch dekad współpracy były wspólne realizacje międzynarodowych projektów badawczych, organizacja połączonych ekspedycji arktycznych, a także światowych konferencji naukowych. Przewodniczącym Centrum Studiów Polarnych jest prof. Jacek A. Jania.

Interdyscyplinarne Studia Polarne rozpoczęło w piątek 20 doktorantów z całego kraju. Celem studiów jest kształcenie młodej kadry naukowej na poziomie światowym. "Naszych doktorantów chcemy uzbroić w szerokie spektrum wiedzy z zakresu ekologii, biologii morza (w kontekście zmian kriosfery), oceanografii, jak również twardej geologii (wnętrza ziemi) oraz tradycyjnych dziedzin - geografii, geologii ogólnej, geofizyki" - powiedział dr Dariusz Ignatiuk z Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego (siedziba wydziału znajduje się w Sosnowcu).

Doktoranci, jak podkreśla Ignatiuk, będą mieli dostęp m.in. do specjalistycznej aparatury z różnych dziedzin nauk oraz laboratoriów wszystkich trzech instytutów wchodzących w skład Centrum Studiów Polarnych posiadającego status KNOW. "Zajęcia będą się odbywały raz w miesiącu, naprzemiennie we wszystkich trzech ośrodkach w kraju. Na każdy zjazd będą zapraszani naukowcy z zagranicznych ośrodków" - dodał dr Ignatiuk.

Celem Interdyscyplinarnych Studiów Polarnych jest kształcenie specjalistycznej kadry nie tylko w tematyce polarnej. "Chcielibyśmy, aby wiedzę, którą zdobędą mogli wykorzystać również na przykład w Polsce, aby mogli pracować w instytutach na całym świecie" - dodał Ignatiuk.

Uniwersytet Śląski specjalizuje się w badaniach klimatu i ewolucji lodowców arktycznych, jako wskaźnika długookresowych trendów zmian klimatycznych. Jest pionierem w studiach nad lodowcami Arktyki uchodzącymi do morza. Badania polarne jego naukowcy prowadzą od 1977 r., a od 1982 r. studiują zachowanie lodowców, w tym m.in. dotyczące przebiegu i mechanizmów tzw. cielenia lodowców, czyli odłamywania gór lodowych do morza. Sieć obserwacyjna lodowców znajduje się na Spitsbergenie i jest prowadzona wspólnie z Instytutem Geofizyki PAN. Instytut ten prowadzi Polską Stację Polarną nad fiordem Hornsund.

Jednym z głównych projektów badawczych Centrum są koordynowane przez Instytut Oceanologii PAN badania interakcji, jakie zachodzą pomiędzy oceanem a lodowcami i klimatem (projekt AWAKE 2). Do światowych osiągnięć tego instytutu należy wskazanie ogromnego znaczenia napływu ciepłych wód atlantyckich do europejskiego sektora Arktyki i jego skutków dla zaniku lodu morskiego w rejonie Bieguna Północnego oraz szybkich zmian ekosystemów morskich. Centrum prowadzi też badania dotyczące aerozoli morskich (zawieszonej w powietrzu mieszaniny wody i soli morskich) oraz ich znaczenia w kontekście zmian klimatu. Uważa się, iż to one osłabiają efekt cieplarniany pochłaniając część promieniowania słonecznego.

Wyniki konkursu na Krajowe Naukowe Ośrodki Wiodące (KNOW) resort nauki ogłosił w połowie maja. Status ten otrzymały cztery konsorcja zajmujące się badaniami z zakresu nauk biologicznych, rolniczych i o Ziemi. Status KNOW przyznawany jest na 5 lat. Przez ten czas wszystkie najlepsze jednostki mogą z budżetu państwa otrzymać dodatkowe finansowanie - w sumie nawet 50 mln zł.